ข้อมูลสินค้า
บทบรรณาธิการ
รัฐเร้นลึก
ทัศนะวิพากษ์
รัฐเร้นลึกในไทย พระราชอำนาจ และศาลรัฐธรรมนูญ (พ.ศ. 2540-2558)
เออเจนี เมริโอ เขียน วีระ อนามศิลป์ แปล
ธรรมเนียม (ไม่เคย) ปฏิบัติทางรัฐธรรมนูญ ว่าด้วยพระราชอำนาจยับยั้งร่างพระราชบัญญัติ: ข้อโต้แย้ง “จินตนาการ” ในคำอธิบายกฎหมายรัฐธรรมนูญไทยกระแสหลัก
ปูนเทพ ศิรินุพงศ์
มาตรา 112 การเมืองของความกลัว และการสร้างความหวาดหวั่นโดยรัฐและสังคม : กรณีศึกษาก่อนรัฐประหาร 22 พฤษภาคม 2557
นพพล อาชามาส
กรอบการเปรียบเทียบ
เบเนดิกต์ แอนเดอร์สัน เขียน เกษียร เตชะพีระ แปล
รัฐเร้นลึก
ในช่วงปลายของรัฐบาลพรรคไทยรักไทยภายใต้การนำของทักษิณ ชินวัตร ดันแคน แมคคาร์โก (Duncan McCargo) ได้เสนอแนวคิดเรื่อง “เครือข่ายสถาบันกษัตริย์” (network monarchy) เพื่ออธิบายระเบียบการเมืองไทยร่วมสมัยที่การปกครองแบบเครือข่ายของชนชั้นนำ ซึ่งดำรงอยู่คู่ขนานไปกับการเมืองแบบเลือกตั้ง ได้ปรับตัวให้เข้ากับกระบวนการพัฒนาประชาธิปไตย ดูเป็นเสรีนิยมมากขึ้นและแทรกแซงการเมืองอย่างโจ่งแจ้งโดยตรงน้อยลง หรือกล่าวอีกอย่างได้ว่า ระเบียบการเมืองไทยได้พ้นยุคสมัยของการใช้อำนาจดิบแบบรัฐประหารและกลไกล้าสมัยของข้าราชการไปแล้ว นับจากแนวคิดเรื่อง network monarchy ก็ได้รับความนิยมและโดดเด่นมากในการวิเคราะห์ปรากฏการณ์ทางการเมืองของไทยเรื่อยมา
อย่างไรก็ดี แมคคาร์โกเสนอแนวคิดนี้ก่อนจะเกิดรัฐประหารเมื่อวันที่ 19 กันยายน 2549 และ 22 พฤษภาคม 2557 กระบวนการรัฐประหารทั้ง 2 ครั้ง แม้จะทำให้เราแลเห็น network monarchy ชัดเจนมากขึ้น แต่ก็นำไปสู่การตั้งคำถามต่อแนวคิดดังกล่าวของแมคคาร์โกเช่นกัน ว่าไม่น่าจะนำไปใช้อธิบายความเป็นจริงทางการเมืองของไทยซึ่งตกอยู่ในระบอบเผด็จการแบบเต็มรูปสลับซ่อนรูปมาเกือบทศวรรษแล้วได้
การพยายามในการถกเถียงกับกรอบแนวคิดเก่าแล้วเสนอแนวคิดใหม่ในการอธิบายระบอบการเมืองและเผด็จการไทยนั้น นำไปสู่งานศึกษาหลายชิ้นที่ปรากฏ
ในวารสาร Journal of Contemporary Asia (vol. 46, no. 3, 2016) ฉบับพิเศษว่าด้วยเรื่อง “Military, Monarchy and Repression : Assessing Thailand’s Authoritarian Turn”
หนึ่งในงานศึกษาชุดดังกล่าว ได้แก่ บทความเรื่อง “Thailand’s Deep State, Royal Power and the Constitutional Court (1997 -2015)” ของเออเจนี เมริโอ(EugénieMérieau) ซึ่ง ฟ้าเดียวกัน ได้คัดเลือกนำมาแปลไว้ ณ ที่นี้ในชื่อ “รัฐเร้นลึกในไทย พระราชอำนาจ และศาลรัฐธรรมนูญ (พ.ศ. 2540-2558)” งานของเมริโอพยายามทำความเข้าใจการเมืองไทยโดยใช้แนวคิด “deep state” หรือ “รัฐเร้นลึก” ผ่านการศึกษาบทบาทของศาลรัฐธรรมนูญในบริบทของการเปลี่ยนผ่านแหล่งอ้างอิงความชอบธรรมที่เป็นเสาหลักของระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริย์เป็นประมุข “รัฐเร้นลึก” คืออะไร และจะสามารถนำมาใช้ทำความเข้าใจระบบระเบียบการเมืองไทยได้ดีกว่าแนวคิดอื่นแค่ไหน ก็ต้องพิจารณากัน
ไม่เพียงแต่รัฐเร้นลึกเท่านั้น บางครั้งเรื่องที่ถือกันว่าเป็น “ธรรมเนียมปฏิบัติ” เช่นเรื่องพระราชอำนาจยับยั้งร่างพระราชบัญญัติ ก็อาจจะเป็นเพียงสิ่งที่เพิ่งสร้างขึ้นภายใต้บรรยากาศทางการเมืองในปัจจุบัน ดังที่ปูนเทพ ศิรินุพงศ์ ได้ชี้ไว้ในบทความ “ธรรมเนียม (ไม่เคย) ปฏิบัติทางรัฐธรรมนูญว่าด้วยพระราชอำนาจยับยั้งร่างพระราชบัญญัติ : ข้อโต้แย้ง ‘จินตนาการ’ในคำอธิบายกฎหมายรัฐธรรมนูญไทยกระแสหลัก” เช่นเดียวกับการสร้างความหวาดหวั่นโดยรัฐและสังคมต่อกรณีมาตรา 112 ที่นพพล อาชามาส ได้ศึกษาเรื่องการใช้กฎหมายหมิ่นพระบรมเดชานุภาพก่อนรัฐประหาร 22 พฤษภาคม 2557 ไว้ด้วย แน่นอนว่าการจะทำความเข้าใจการเมืองไทยไม่สามารถที่มองแต่ประเทศไทยอย่างเดียว “กรอบการเปรียบเทียบ” งานเขียนชิ้นสุดท้ายของเบเนดิกต์ แอนเดอร์สัน ที่เกษียร เตชะพีระแปล ได้จับเอาการเมืองวัฒนธรรมของประเทศต่าง ๆ มาเปรียบให้ให้เห็นความเหมือนและความต่าง ก็เป็นเครื่องมืออย่างดีที่ทำให้เราเข้าใจการเมืองไทยมากขึ้น
ทั้งหมดนี้ ฟ้าเดียวกัน ในฐานะที่เป็นพื้นที่แห่งการถกเถียงวิพากษ์วิจารณ์ ขอเชิญชวนให้ท่านผู้อ่านโปรดพิจารณา
