สมชาย ปรีชาศิลปกุล จบการศึกษาระดับปริญญาตรีและโท ที่คณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ โดยวิทยานิพนธ์ระดับปริญญาโทเรื่อง “ปัญหาทางกฎหมายบางประการเกี่ยวกับการปฏิวัติ” (2539) ระหว่างเป็นนักศึกษาได้เป็นส่วนหนึ่งในกลุ่มอิสระนิติธรรม มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ที่ร่วมต่อต้านรัฐประหาร 2534 และขับไล่เผด็จการ 2535 พร้อมกับการเริ่มต้นเขียนงานสู่สาธารณะผ่านทางหนังสือพิมพ์รายวัน

บรรจุเป็นอาจารย์สาขานิติศาสตร์ คณะสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ (2541) ซึ่งต่อมาได้เปลี่ยนเป็นคณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ (2549) นอกจากนั้นยังได้เข้าร่วมกับมหาวิทยาลัยเที่ยงคืน (2543) ในการดำเนินกิจกรรมสาธารณะต่างๆ และได้รับเกียรติครั้งสำคัญโดยเป็นองค์ปาฐก ปรีดี พนมยงค์ ประจำปี 2550

มีงานศึกษาครอบคลุมมิติต่างๆ ทั้งในด้านนิติปรัชญา เพศสภาพ รัฐธรรมนูญ ประวัติศาตร์กฎหมาย ด้วยการใช้แนวคิด/ทฤษฎีต่างๆ เป็นแว่นในการพินิจปรากฏการณ์ทางกฎหมาย ผลงานที่ตีพิมพ์เผยแพร่ เช่น ความยอกย้อนในประวัติศาสตร์ของบิดาแห่งกฎหมายไทย (2546), นิติศาสตร์ไทยเชิงวิพากษ์ (2549), อภิรัฐธรรมนูญไทย (2550), บุคคลเพศหลากหลายในระบบกฎหมาย (2556), Dynamics and Institutionalization of Coups in the Thai Constitution (2013), เพศวิถีในคำพิพากษา (2558), การวิจัยกฎหมายทางเลือก : แนวคิดและพรมแดนความรู้ (2558), กรรมาธิการพิจารณาร่างรัฐธรรมนูญชื่อ “ป๋วย” (เขียนร่วมกับนิฐิณี ทองแท้, 2559) เป็นต้น